Πρωτόκολλο εξέτασης: Για την ανίχνευση παθολογίας στις καρωτίδες και σπονδυλικές αρτηρίες, χρειαζόμαστε μια κεφαλή υψηλής συχνότητα 5-7.5 MHz ή ακόμα και 10 MHz. Ο ασθενής είναι σε ύπτια θέση με το κεφάλι ελαφρώς σε έκταση και ο εξεταστής βρίσκεται πίσω από το κεφάλι του εξεταζόμενου. Δεν πρέπει να εφαρμόζεται πολύ πίεση με το probe μήπως πεταχτεί έμβολο από την καρωτίδα. Στην αρχή ανιχνεύονται η καρωτίδες και ο διχασμός σε εγκάρσια λήψη και μετά επιμήκως. Στην επιμήκη διάταξη, το κεφαλικό τμήμα απεικονίζεται στο αριστερό μέρος της οθόνης ενώ το ουραίο τμήμα στα δεξιά. Σε ύπαρξη υψηλών ταχυτήτων ροής (στένωση) εφαρμόζουμε υψηλό PRF. Στο b-mode,το αγγείο φαίνεται ανηχοικό, εάν μειώσουμε το time gain compensation βγάζουμε τους ήχους από τον αυλό.
Η εξέταση αρχίζει με την ανίχνευση του καρωτιδικού διχασμού σε εγκάρσιο επίπεδο έτσι ώστε να εξακριβωθεί ποια είναι η έσω και ποια η έξω καρωτίδα. Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι στο 90% του πληθυσμού η έσω καρωτίδα πορεύεται οπισθοέξω της έξω καρωτίδας. Σε ποσοστό 10%, η έσω καρωτίδα πορεύεται στο ίδιο επίπεδο με την έξω ενώ σπάνια η έσω
καρωτίδα βρίσκεται μπροστά της έξω καρωτίδας. Η καλύτερη απεικόνιση του διχασμού είναι η απεικόνιση των καρωτίδων δίκην διχάλας (fork). Υπάρχουν 3 προσεγγίσεις για την απεικόνιση αυτή, η πρώτη είναι με την τοποθέτηση του ηχοβολέα στο διάστημα μεταξύ λάρυγγα και στερνοκλειδομαστοειδή, η δεύτερη είναι διαμέσου του στερνοκλειδομαστοειδή και η τρίτη είναι η οπισθοέξω προσέγγιση με τον ηχοβολέα πίσω από τον στερνοκλειδομαστοειδή. Συνήθως, η τελευταία προσέγγιση είναι και η καλύτερη στην ανάδειξη του καρωτιδικού διχασμού. Στην θέση αυτή η έσω καρωτίδα απεικονίζεται κοντά στον ηχοβολέα.
Με το B-mode γίνεται απεικόνιση σε εγκάρσια τομή της κοινής καρωτίδας στην βάση του αυχένα. (Στα δεξιά μπορεί να απεικονιστεί και η ανώνυμος αρτηρία, την αρχή της καρωτίδας και την υποκλειδίου Στην αριστερή μεριά, η καρωτίδα δεν μπορεί να απεικονιστεί). Εξετάζοντας με το Β-Μοde, λαμβάνονται πληροφορίες για τον καρωτιδικό διχασμό και την ύπαρξη πλάκας στον διχασμό. Μπορεί επίσης να μετρηθεί το ΙΜΤ(Intima Medial Thickness), 2-3 εκατοστά από τον καρωτιδικό διχασμό στην κοινή καρωτίδα στο τέλος της διαστολής.
Γίνεται scanning της καρωτίδας εγκάρσια μέχρι τον διχασμό και άνωθεν. Απεικονίζεται η κοινή καρωτίδας σε επιμήκη τομή. Ξεχωρίζουμε την έσω καρωτίδα από την έξω (όπως αναφέρθηκε, φέρεται οπισθοπλάγια, είναι πιο μεγάλη και δεν έχει κλάδους). Για να απεικονίσουμε είτε την έσω είτε την έξω καρωτίδα, κρατάμε το χαμηλότερο άκρο του probe στην κοινή καρωτίδα ,και στρίβουμε αργά το άλλο άκρο μέχρι να εμφανιστεί είτε η έσω είτε η έξω καρωτίδα. Ξεχωρίζουμε την έσω καρωτίδα από την έξω αφού συνήθως η έσω καρωτίδα φέρεται οπισθοπλάγια, είναι πιο μεγάλη και δεν έχει κλάδους σε σχέση με την έξω. Στην συνέχεια εφαρμόζουμε το color flow για να δούμε την ροή από την κοινή στην έσω και έξω. Λαμβάνονται πληροφορίες όπως ελλείματα πλήρωσης λόγω στενώσεων, λαμβάνονται ταχύτητες ροών ενώ απουσία ροής σημαίνει απόφραξη του αγγείου εφ΄όσον έχει ρυθμιστεί καλά το μηχάνημα. Εφαρμόζουμε το spectral Doppler και βάζουμε το sample volume στην κοινή καρωτίδα, στη συνέχεια, ελέγχεται η κυματομορφή. Γίνεται αναγνώριση από την κυματομορφή της έσω και έξω καρωτίδας. Το κύμα της ICA είναι λιγότερο σφυγμικό και έχει λιγότερη διαστολική ροή από την έξω. Εάν χτυπήσουμε την κροταφική αρτηρία, η έξω καρωτίδα κάνει την χαρακτηριστική αλλαγή της κυματομορφής στην διαστολική φάση. Εάν υπάρχει στένωση στην έσω καρωτίδα πρέπει να προσδιορίσουμε το άπω όριο της στένωσης σε σχέση με την γωνία της κάτω γνάθου. Γίνεται μέτρηση της τελοσυστολικής και τελοδιαστολικής ταχύτητας σε κοινή, έσω και έξω και στο σημείο της στένωσης (βάζουμε πολύ μικρό παράθυρο λήψης του σήματος). Εάν δεν ανιχνεύεται ροή στην έσω και κοινή καρωτίδα, πρέπει να δούμε αν υπάρχει πολυ μικρή ροή λόγω κριτικής στένωσης όποτε χαμηλώνουμε το PRF και το high pass filter setting. Τέλος, ελέγχουμε την σπονδυλική αρτηρία. Εντοπίζουμε επιμήκως την κοινή καρωτίδα και στην συνέχεια γυρνάμε το probe λίγο προσθιοπίσθια για να δούμε τις σπονδυλικές αποφύσεις. Εφαρμόζουμε color Doppler για την κατεύθυνση ροής σε επίμηκες πλάνο. Εφόσον έχει ρυθμιστεί σωστά το μηχάνημα, η ύπαρξη στένωσης ανιχνεύεται από το φαινόμενο ψευδούς κορεσμού (aliasing) ενώ η ύπαρξη απόφραξης από την απουσία ροής στον αυλό. Επίσης, το Color Doppler μπορεί να αναδείξει ελικωμένες καρωτίδες.
Φυσιολογικά ευρήματα από το Triplex των καρωτίδων αρτηριών και σπονδυλικών αρτηριών: Η κοινή καρωτίδα έχει διάμετρο περίπου 7 χιλιοστά στο επίπεδο του βολβού. Η ροή είναι σφυγμική με μεγάλο διαστολικό τμήμα. Η τελοσυστολική ταχύτητα κυμαίνεται από 60-100 cm/sec. Στον καρωτιδικό βολβό, η τελοσυστολική ταχύτητα μειώνεται και ο διαχωρισμός της ροής μπορεί να οδηγήσει σε παλίνδρομη ροή στο σημείο απέναντι από την έξω καρωτίδα η οποία φαίνεται στο color duplex. Φυσιολογικά το πάχος του έσω μέσω χιτώνα στο Β-mode μετράται στα 0.5-0.6 mm και αυξάνεται με την ηλικία. Η έσω καρωτίδα έχει ροή χαμηλών αντιστάσεων με το φάσμα να διαθέτει ένα οξύ συστολικό κύμα ακολουθούμενο από μονοφασική ροή με μεγάλο διαστολικό μέρος. Αντίθετα, η ροή στην έξω καρωτίδα είναι πιο σφυγμική με χαμηλότερο διαστολικό τμήμα. Κατά την διάρκεια της συστολής, η ροή είναι έκδηλη τόσο στην έσω όσο και στην έξω καρωτίδα. Κατά την διάρκεια
της διαστολής, δεν αναδεικνύεται ροή (χρώμα) στην έξω καρωτίδα, ενώ παρατηρείται στην έσω. Η κοινή καρωτίδα έχει μικτή μορφή ροής.
Για την σπονδυλική αρτηρία, γίνεται επιμήκης αναδειξη της κοινής καρωτίδας και με μετακίνηση του ηχοβολέα επι τα εκτός μέχρι την ανάδειξη των σκουστικών σκιών από εγκάρσιες αποφυσεις των Αυχενικών σπονδύλων αναδεικνύεται η σπονδυλική αρτηρία.
Ελέγχεται η κατεύθυνση ροής και μετρούνται η διάμετρος και η κυματομορφή.
Οι φυσιολογικές μεγιστοσυστολικές ταχύτητες κυμαίνονται από 20-40 cm/sec κατά μέσο όρο.Στην σπονδυλική αρτηρία, η ταχύτητα ροής ποικίλλει από 19-98 cm/sec στην συστολή και από 6-30 cm/sec στη διαστολή. Ο δείκτης αντίστασης ποικίλλει από 0.62-0.75. Η φυσιολογική διάμετρος της αρτηρίας είναι 3-5 mm, αλλά συχνά η μια σπονδυλική είναι μεγαλύτερη από την άλλη από 1-2 mm. Σε ύπαρξη διαφοράς στο κύμα μεταξύ των σπονδυλικών αρτηριών θα πρέπει να γίνει διαφορική διάγνωση μεταύ στένωσης και υποπλασίας. Στην υποπλασία, το κύμα είναι αμετάβλητο με χαμηλή διαστολική ροή και διευρύνση της ετερόπλευρης καρωτίδας. Αντίθετα, σε στένωση, υπάρχει πιο μικρή σφυγμική ροή , χαμηλότερο συστολικό μέρος και πιο έντονο διαστολικό διάστημα.
Παθολογικά ευρήματα από το Triplex των καρωτίδων αρτηριών και σπονδυλικών αρτηριών: Το ΙΜΤ είναι κάτω από 0.6 mm σε νεαρούς ανθρώπους και μετά τα 40 έτη αυξάνεται 0.1 mm ανά δεκαετία. Εάν το ΙΜΤ είναι πάνω από 1.5 mm, σύνηθως υπάρχουν αθηροσκληρωτικές πλάκες στην αορτή. Στην εξέταση με το triplex καλό είναι να ταξινομείται η αθηρωματική πλάκα στου 4 τύπους ανάλογα με την ομοιογένεια και ηχογένεια της. Οι τύπου ΙV πλάκες είναι ηχογενείς και ομοιογενείς με μαλακή επιφάνεια, οι τύπου ΙΙΙ είναι κυρίως ηχογενείς πλάκες (μεικτή ηχογένεια) με ανομοιογενή επιφάνεια. Οι τύπου ΙΙ είναι κυρίως ηχοδιαφανείς ή ετερογενείς πλάκες με μη ομαλή επιφάνεια και οι τύπου Ι είναι πλάκες που η πλάκα δεν φαίνεται ξεκάθαρα ή φαίνεται έμμεσα από την απουσία ροής στο color duplex. O βαθμός της στένωσης καθορίζεται σε στενώσεις άνω του 50% από τις ταχύτητες ροής. Γενικά αιμοδυναμικά σημαντική στένωση υπάρχει όταν η PSV είναι άνω των 110 cm/s, ενώ στένωση >70% υπάρχει σε PSV>180-240 cm/s.